Η Κοίμηση της Υπεραγίας Θεοτόκου αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες
γιορτές της χριστιανοσύνης. Η προετοιμασία των πιστών αρχίζει από την 1η Αυγούστου με τη
νηστεία που διαρκεί έως τον Δεκαπενταύγουστο, αποτελώντας για τους Ορθόδοξους
χριστιανούς το «Πάσχα του καλοκαιριού».
Στις 15 Αυγούστου χιλιάδες πιστών με την ψυχή γεμάτη ελπίδα
και κατάνυξη, προστρέχουν στα αμέτρητα προσκυνήματα, όπου λιτανεύονται οι
θαυματουργές εικόνες της Παναγίας για να μαρτυρήσουν την πίστη τους στο πρόσωπό
της.
Η Παναγία, το ιερότερο από τα πρόσωπα της Ορθοδοξίας,
δοξάζεται σε κάθε γωνιά της Ελλάδας. Η λατρεία που έχουν οι πιστοί στη «μητέρα»
του Θεού και των ανθρώπων αποδεικνύεται από τα πολλά ονόματα: Μεγαλόχαρη,
Εκατονταπυλιανή, Φανερωμένη, Κοσμοσωτήρα, Χοζοβιώτισσα, Εικοσιφοίνισσα,
Βρεφοκρατούσα, Ελεούσα, Θαλασσινή, Γιάτρισσα, Μυρτιδιώτισσα και πολλά ακόμη.
Και μπορεί το επίκεντρο των εκδηλώσεων να είναι η Παναγία
της Τήνου και η Παναγία Σουμελά, όμως, σε κάθε γωνιά της χώρας υπάρχει και μια
ξεχωριστή Παναγιά. Ιδού ένα μικρό οδοιπορικό:
Η εικόνα της Παναγίας της Τήνου βρέθηκε στις 30 Ιανουαρίου
του 1823, έπειτα από πολλές προσπάθειες και «με την υπόδειξη της Παναγίας στη
μοναχή Πελαγία», στην ιστορική Μονή της «Κυράς των Αγγέλων», στο Κεχροβούνι.
Με Βασιλικό Διάταγμα του 1836 καθιερώθηκε ο εορτασμός της
Παναγίας στην Τήνο να είναι οκταήμερος και να διαρκεί έως τα «εννιάμερα της
Θεοτόκου», στις 23 Αυγούστου, όπου μέσα σε ατμόσφαιρα συγκίνησης, κατάνυξης και
σεβασμού, ψάλλονται ύμνοι και εγκώμια, μπροστά στον επιτάφιο και την εικόνα.
Ο δρόμος που οδηγεί από το λιμάνι στο ναό του Ευαγγελισμού,
όπου βρέθηκε η εικόνα, είναι η μεγαλύτερη απόδειξη της άρρηκτης σχέσης του
ελληνισμού με την Ορθοδοξία.
Στην Τήνο παράλληλα με την εορτασμό της Κοιμήσεως της
Θεοτόκου, οι Έλληνες τιμούν κι αυτούς που χάθηκαν, όταν οι Ιταλοί τορπίλισαν
και βούλιαξαν την «Έλλη» μέσα στο λιμάνι του νησιού ανήμερα της Παναγιάς.
Η Παναγία Σουμελά αποτελεί το σύμβολο της ποντιακής πίστης,
αν και η πρώτη ονομασία της θαυματουργής εικόνας ήταν Αθηνιώτισσα.
Την εικόνα της Παναγίας Σουμελά αγιογράφησε ο Ευαγγελιστής
Λουκάς. Μετά τον θάνατό του τη μετέφερε στην Αθήνα ο μαθητής του Ανανίας και
τοποθετήθηκε σε περικαλλή ναό της Θεοτόκου. Έτσι αρχικά ονομάστηκε ως Παναγία η
Αθηνιώτισσα.
Στο τέλος του 4ου αιώνα (380-386 μ.Χ.), σύμφωνα με την
παράδοση, η Παναγία η Αθηνιώτισσα εμφανίστηκε ως όραμα στους μοναχούς Σωφρόνιο
και Βαρνάβα, στη Αθήνα, και τους κάλεσε στην εκκλησία.
Εκεί είδαν την εικόνα να σηκώνεται από το προσκυνητάρι, να
βγαίνει από το παράθυρο και να πετάει προς τα ουράνια. Συγχρόνως, άκουσαν την
Θεοτόκο να λέει: «Πηγαίνω στην Ανατολή. Προπορεύομαι στο όρος Μελά. Ακολουθήστε
με…».
Οι μοναχοί την ακολούθησαν και στο όρος Μελά, στον Πόντο,
όπου στάθηκε, κτίστηκε μεγάλος Ναός και Μονή. Έτσι η εικόνα πήρε την ονομασία
Σουμελά από τη φράση «στου Μελά».
Το 1922, μετά την Μικρασιατική καταστροφή, μοναχοί έθαψαν
την εικόνα, μαζί με άλλα κειμήλια.
Με την ανταλλαγή, τα ιερά κειμήλια παραχωρήθηκαν και το 1931
τα ξέθαψε και τα έφερε στην Ελλάδα, ο Αμβρόσιος ο Σουμελιώτης. Η εικόνα
επανήλθε στην Αθήνα και παρέμεινε στο Μουσείο έως το 1951. Τότε, το Σωματείο
«Παναγία Σουμελά» Θεσσαλονίκης πρότεινε το κτίσιμο ναού στις πλαγιές του
Βερμίου, στην Καστανιά Βέροιας.
Η Παναγία Σουμελά διοργανώνει στην Καστανιά Ημαθίας, την
Τετάρτη και την Πέμπτη την 1601η Πανηγυρική Γιορτή του 15 Αυγούστου, η οποία
αποτελεί συνέχεια της εθνικο-θρησκευτικής παράδοσης του Ελληνισμού στον Πόντο.
Χιλιάδες προσκυνητές καθώς και εκπρόσωποι Ομοσπονδιών και
Ποντιακών Σωματείων από την Ελλάδα και το εξωτερικό θα συμμετάσχουν στις ιερές
ακολουθίες και τις πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Το πρωί της Πέμπτης 15 Αυγούστου θα γίνει το Πανηγυρικό
Αρχιερατικό Συλλείτουργο προεξάρχοντος Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Βεροίας,
Ναούσης και Καμπανίας κ.κ. Παντελεήμονος και θα ακολουθήσει η επίσημη λιτάνευση
της Αγίας Εικόνας και κατάθεση στεφάνου στην προτομή του Αλέξανδρου Υψηλάντη.
Το μεσημέρι θα πραγματοποιηθούν καλλιτεχνικές εκδηλώσεις με
τη συμμετοχή Ποντιακών Σωματείων.
Ιδιαίτερος είναι ο εορτασμός του Δεκαπενταύγουστου στο
ιστορικό μοναστήρι της Παναγίας στο Μικρόκαστρο, του δήμου Βοΐου.
Κάθε χρόνο χιλιάδες πιστοί προσκυνούν την εικόνα της
Παναγίας, που χρονολογείται από το 1603, ενώ εντύπωση προκαλεί η αναβίωση του
εθίμου των προσκυνητών καβαλάρηδων από τη Σιάτιστα.
Το έθιμο των καβαλάρηδων προσκυνητών έρχεται από την
τουρκοκρατία, όταν αποτελούσε ευκαιρία για τους σκλαβωμένους να δείξουν τη
λεβεντιά και τον πόθο τους για λευτεριά.
Ιωάννινα (Παλαιόπυργος Πωγωνίου) – Κοίμηση της Θεοτόκου
Στον Παλαιόπυργο Πωγωνίου, πέραν από τις καθιερωμένες
θρησκευτικές εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται στην εκκλησία, ο Πολιτιστικός
Σύλλογος του χωριού διοργανώνει ολοήμερο πανηγύρι. Το μεσημέρι, όλοι οι
κάτοικοι συγκεντρώνονται στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας και μοιράζονται
φαγητό.
Έπειτα, τιμούν το έθιμο των «ντολιών»: ορίζουν ένα
μεγαλύτερο ως τον «ντολή πασά». Αυτός πρέπει να τσουγκρίσει το ποτήρι του
κρασιού με κάποιον παρευρισκόμενο και να πιεί τρεις γουλιές. Έπειτα θα
αφιερώσει τραγούδια σε διάφορους πιστούς και οι υπόλοιποι με τη σειρά που
ορίζει ο «ντολή πασάς», αφιερώνουν τις ευχές τους όπου θέλει ο καθένας. Λέγεται
ότι αυτό το έθιμο δημιουργήθηκε για να διαλύονται και οι παρεξηγήσεις που είχαν
δημιουργηθεί στο χωριό και να υπάρχει ομόνοια μεταξύ των κατοίκων. Το βράδυ
ακολουθούν Πωγωνήσιοι χοροί με τοπικές ενδυμασίες ως το πρωί.
Ιωάννινα (Ζαγοροχώρια)
Σε χωριά όπως η Βίτσα και το Τσεπέλοβο, οι εκδηλώσεις στη
μνήμη της Κοίμησης της Θεοτόκου είναι τριήμερες και προσφέρουν την ευκαιρία για
ατελείωτο γλέντι με παραδοσιακούς ηπειρώτικους χορούς.
Κι ενώ οι δύο πρώτες ημέρες το γλέντι είναι ανοιχτό για
όλους, την τρίτη και τελευταία ημέρα της χαράς και του κεφιού, τον πρώτο λόγο
έχουν οι ντόπιοι, με τοπικούς σκοπούς και ηπειρώτικους χορούς.
Έβρος (Φέρες) – Παναγία Κοσμοσωτήρα
Στις Φέρες Έβρου, το απόγευμα του Δεκαπενταύγουστου, με
επίκεντρο την εκκλησία της Παναγίας της Κοσμοσώτηρας τελείται μέγας πανηγυρικός
εσπερινός.
Από το ναό ξεκινά λιτανεία της ιερής εικόνας, ενώ οι
εορταστικές εκδηλώσεις ξεπερνούν το στοιχείο της θρησκευτικής κατάνυξης και
απογειώνονται με τα κέφια των ανθρώπων.
Καβάλα (Θάσος) – Παναγία Θάσου
Πατάτες, ρύζι, μοσχάρι και στιφάδο περιλαμβάνει το γεύμα που
παρατίθεται στο μεγάλο τραπέζι που συμμετέχουν όλοι οι πιστοί που έχουν
συρρεύσει στον Ιερό Ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου, στην Παναγία της Θάσου, στο
χωριό που πήρε το όνομά του από τη Θεοτόκο.
Μετά τη λιτάνευση της εικόνας, που συνοδεύεται από πολυμελή
μπάντα, όλοι μαζεύονται στο προαύλιο της εκκλησίας, με σκοπό να φουντώσει το
γλέντι, με χορούς από όλη την Ελλάδα, μεζέδες, κρασί.
Ο ναός της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής βρίσκεται στην
Παροικιά, της Πάρου. Για το ναό υπάρχουν δύο ονομασίες: «Καταπολιανή» και
«Εκατονταπυλιανή».
Σύμφωνα με την παράδοση, η Κατοπολιανή έχει ενενήντα εννέα
φανερές πόρτες, ενώ η εκατοστή είναι κλειστή και δεν φαίνεται. Η πόρτα αυτή θα
φανεί και θα ανοίξει, όταν οι Έλληνες πάρουν την Πόλη.
Πολλές παραδόσεις αναφέρονται στην ίδρυση της
Εκατονταπυλιανής. Η πρώτη πληροφορεί ότι, όταν η Αγία Ελένη μητέρα πήγαινε στην
Παλαιστίνη για να βρει τον Τίμιο Σταυρό, έφτασε στην Πάρο και προσευχήθηκε σε
ένα μικρό ναό που βρίσκονταν στη θέση της Εκατονταπυλιανής.
Κατά την προσευχή της έκανε τάμα ότι αν βρει τον Τίμιο
Σταυρό, θα χτίσει στη θέση αυτή έναν μεγάλο ναό.
Η προσευχή της εισακούστηκε. Βρήκε τον Τίμιο Σταυρό και,
πραγματοποιώντας το τάμα της, ανήγειρε τον μεγαλόπρεπο ναό της
Εκατονταπυλιανής.
Μία δεύτερη παράδοση αναφέρει ότι το τάμα της Αγίας Ελένης
ολοκλήρωσε ο γιος της Άγιος Κωνσταντίνος, αυτοκράτορας του Βυζαντίου, καθώς η
ίδια δεν πρόλαβε.
Στην Αμοργό, πάνω σε έναν γκρεμό 300 μέτρων δεσπόζει το
ιστορικό μοναστήρι της Παναγίας Χοζοβιώτισσας που τιμάται στις 15 Αυγούστου.
Κτίστηκε το 1088 μ.Χ. από το βυζαντινό αυτοκράτορα Αλέξιο Α”
Κομνηνό σύμφωνα με επιγραφή της Ι. Μονής.
Για τον τρόπο άφιξης της εικόνας στην Αμοργό υπάρχουν δύο
παραδόσεις: Η πρώτη λέει ότι η εικόνα βρέθηκε μέσα σε μια βάρκα εκεί ακριβώς
που είναι κτισμένο το σημερινό μοναστήρι. Λέγεται ότι την εικόνα τοποθέτησε μια
ευσεβής κυρία μέσα σε βάρκα από την πόλη Χόζοβα της Παλαιστίνης και την άφησε
να ταξιδέψει μόνη της στην θάλασσα, για να γλιτώσει από τα χέρια των
εικονομάχων.
Η δεύτερη εκδοχή λέει ότι τη θαυματουργική εικόνα έφεραν
στην Αμοργό μοναχοί από το μοναστήρι του Χοτζεβά της Παλαιστίνης, που βρίσκεται
κοντά στην Ιεριχώ, οι οποίοι έφυγαν λόγω των διωγμών από τους εικονομάχους.
Περνώντας από την Κύπρο οι μοναχοί έπεσαν πάνω σε ληστές που
βεβήλωσαν, έσχισαν στα δύο και έριξαν στη θάλασσα την εικόνα. Τα δύο τεμάχια
ήρθαν με θαυματουργικό τρόπο κάτω από το βράχο της Αμοργού κι ενώθηκαν μόνα
τους χωρίς να διακρίνεται τίποτε.
Άλλοι λένε ότι συγκολλήθηκαν από τους μοναχούς που συνέχισαν
το ταξίδι τους, έφτασαν στην Αμοργό και έκτισαν το μοναστήρι στον τόπο που τους
υπέδειξε η Παναγία. Μάρτυρας για τον τόπο αυτό ήταν η σμίλη, που για αιώνες
βρισκόταν σφηνωμένη στο βράχο και έπεσε το 1952.
Στη νότια Κεφαλονιά, κοντά στο χωριό Μαρκόπουλο, βρίσκεται ο
ναός της Κοιμήσεως. Εκεί από τη γιορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρα (6
Αυγούστου) εμφανίζονται μέσα και έξω από τον ναό μικρά φίδια. Είναι τα λεγόμενα
«φίδια της Παναγίας».
Στη θέση αυτή, λέει η παράδοση, υπήρχε ένα παλιό μοναστήρι
της Παναγιάς, μεγάλο και πλούσιο. Όταν το μοναστήρι δέχτηκε επίθεση από
πειρατές οι καλόγριες για να μην πέσουν στα χέρια τους παρακάλεσαν την Παναγία
να τις κάνει πουλιά, ή φίδια.
Έτσι, σαν φίδια, ιερά πλέον, γυρίζουν κάθε χρόνο στις αρχές
του Αυγούστου και όσο περνούν οι μέρες πληθαίνουν. Την παραμονή της Κοιμήσεως
«πλημμυρίζουν» τον ναό.
Σύμφωνα με την παράδοση αν κάποια χρονιά τα φίδια δεν
παρουσιασθούν, είναι κακό σημάδι. Αυτό συνέβη το 1940 και το 1953, όταν το νησί
δοκιμάστηκε από τους σεισμούς.
Στην ενδοχώρα της Λέσβου, στην Αγιάσο, ο Δεκαπενταύγουστος
αποτελεί μία ξεχωριστή εμπειρία για όλους. Η ομώνυμη εικόνα είναι έργο του
ευαγγελιστή Λουκά, πλασμένη με κερί και μαστίχα.
Πολλοί από τους προσκυνητές, με αφετηρία την πόλη της
Μυτιλήνης, περπατούν 25
χιλιόμετρα για να φθάσουν στον αυλόγυρο της εκκλησίας,
όπου διανυκτερεύουν. Την ημέρα της γιορτής της Παναγίας, ύστερα από τη
Λειτουργία, γίνεται η περιφορά της εικόνας γύρω από το ναό, ενώ οι εορταστικές
εκδηλώσεις φθάνουν στο αποκορύφωμά τους με τις μουσικές και χορευτικές
εκδηλώσεις στην πλατεία του χωριού.
Διαφορετικός είναι ο εορτασμός στην Όλυμπο της Καρπάθου. Οι Λειτουργίες
είναι βαθιά συνδεδεμένες με το πένθος που χαρακτηρίζει τη μέρα του
Δεκαπενταύγουστου και το αποκορύφωμα του παραδοσιακού εορτασμού είναι ο χορός
που γίνεται στη μικρή πλατεία, μπρος στην εκκλησιά της Παναγίας, με τους
οργανοπαίκτες να παίζουν τον Κάτω Χορό.
Ο χορός αργός και πάντα με σταθερό βήμα και κατανυκτική
διάθεση, κρατά για ώρες.
Ο επιτάφιος της Παναγίας στην Πάτμο
Στο νησί της Αποκάλυψης, την Πάτμο, οι μοναχοί τηρούν το
έθιμο του επιταφίου της Παναγίας, έθιμο με βυζαντινές καταβολές. Ο
χρυσοποίκιλτος επιτάφιος της Παναγίας περιφέρεται στα σοκάκια του νησιού σε
μεγαλοπρεπή πομπή, ενώ οι καμπάνες του μοναστηριού και των άλλων εκκλησιών
ηχούν ασταμάτητα.
Κουφονήσια – Με τα καΐκια στην Παναγιά
Τον Δεκαπενταύγουστο γιορτάζει η Παναγία στο Κάτω Κουφονήσι.
Μετά τη λειτουργία προσφέρεται φαγητό από τους κατοίκους και κατόπιν εκείνοι
μεταφέρονται με τα καΐκια τα οποία κάνουν αγώνες για το ποιος θα περάσει τον
άλλο στο Πάνω Κουφονήσι.
Άνδρος – Παναγία Φανερωμένη
Το Κάστρο Φανερωμένης είναι από τα πιο χαρακτηριστικά σημεία
στην περιοχή του Κορθίου, σε ύψωμα κοντά στο χωριό Κοχυλού. Το Δεκαπενταύγουστο
γίνεται εδώ μεγάλο πανηγύρι στην Παναγία τη Φανερωμένη, που βρίσκεται μέσα στο
Κάστρο.
Μαγνησία (Σκιάθος) – Επιτάφιος Παναγίας
Στο νησί της Σκιάθου το Δεκαπενταύγουστο, χιλιάδες
προσκυνητών συρρέουν από ολόκληρο το νησί αλλά και τα γειτονικά μέρη όπου την
παραμονή της γιορτής, το βράδυ, όπου γίνεται η έξοδος του επιτάφιου της
Παναγίας μέσα σε μια ατμόσφαιρα μοναδικής κατάνυξης, υπό την μελωδία των
εγκωμίων της Θεοτόκου που ψάλλουν όλοι μαζί οι Σκιαθίτες.
Λέσβος (Αγιάσος) – Παναγία Αγιασώτισσα
Στην Αγιάσο, στην ενδοχώρα της Λέσβου, την ημέρα της γιορτής
της Παναγίας, γίνεται η περιφορά της εικόνας γύρω από το ναό. Η εικόνα αυτή
θεωρείται θαυματουργή, αφού δημιουργήθηκε από τον Ευαγγελιστή Λουκά με κερί και
μαστίχα. Πολλοί προσκυνητές, έχουν σαν έθιμο, να ξεκινούν από την πόλη της
Μυτιλήνης και να περπατούν 25 χιλιόμετρα μέχρι να φθάσουν στον αυλόγυρο
της εκκλησίας. Εκεί διανυκτερεύουν, για να βιώσουν τον εορτασμό της Θεοτόκου.
Οι μουσικές και οι χορευτικές διοργανώσεις προσφέρουν μοναδικό θέαμα στην
πλατεία του χωριού.
Πηγή: Το Βήμα, Λευτεριά
Δημοσίευση σχολίου